Lange weg naar de tropen                                                                                                       - Brazilië -

Brazilië, het op 4 na het grootste land ter wereld alleen Rusland, Canada, VS en China zijn groter. Met ruim 200 milj. inwoners dichtbevolkt. Op ongeveer 750.000 inheemse indianen na zijn het allemaal immigranten uit heel veel landen en hun nazaten, dit sinds het jaar 1500 toen de Portugese zeevaarder Pedro Alvares Cabrai de Braziliaanse kusten opeiste voor de Portugese kroon. Bijna 100% van de elektrische energie wordt hier met waterkracht opgewekt. De economische pijlers zijn de landbouw, mijnbouw, industrie en dienstsector. Voor de landbouw zijn ze de grootste exporteur van (riet)suiker, rundvlees, koffie en sinaasappelsap op de wereld en na de VS de grootste exporteur van soja. De commerciële vliegtuigbouwer Embraer is hierin op twee na de grootste. Voor ons is de taal een handicap, men spreekt Portugees, heel soms Duits en een enkeling wat Engels. Bij Spaans spreek je de woorden nagenoeg fonetisch uit. Maar in het Portugees lijkt de spreektaal niets meer op schrijftaal en dit maakt deze taal verrekte moeilijk. Meneer “Google Translate” is dan ook onze beste maat in deze geworden. 

koffie plantages zuid van Brasilia

Om een indruk  van dit immense land te krijgen hebben we “visum wise” slechts 90 dagen de tijd als EU inwoner. Daarna moeten we op hoepelen en mogen we 90 dagen lang niet meer terugkomen. Dit lijkt een lange tijd maar als “wereld” reiziger is het maar een korte tijd voor zo’n groot land.

We doen ons best, wat meer asfalt, wat minder gravel. De natuurparken zijn vaak kleiner en niet of minder toegankelijk met de auto. De infrastructuur is goed, het land oogt beter geordend en schoner dan Argentinië en Chili.

in een van de parken, Chapada dos Veadeiros and Emas NP (300km noord van de stad Brasilia)

De autoproblemen worden opgelost door een klein maar prima garagebedrijf, de eigenaar  Silvênio en zijn vrouw spreken ook Duits, zien er Über Duits uit. Alles hier is geordend en brand schoon. Zijn overgrootvader is vanuit Duitsland naar Brazilië geëmigreerd. In 3 dagen tijd worden nieuwe onderdelen voor de stuurinrichting die hier niet te krijgen zijn deels nieuw gemaakt. De band met de messteken blijkt na enkele dagen toch te gaan lekken, hij wordt door een vulkaniseer bedrijf hersteld  terwijl wij comfortabel een paar dagen onze intrek nemen in het beste dorpshotel.

de Hollanse "kitsch" in HolAmBra

Via het plaatsje Holambra, een samenvoeging van Holland, Amerika en Brazilië wat een eeuw geleden door Nederlandse immigranten is gesticht gaan we naar de hoofdstad van Brazilië. Weten jullie het nog, nee Rio de Janeiro was de hoofdstad tot 1960. Eind jaren vijftig is op initiatief van de toenmalige president Juscelino Kubitschek in enkele jaren tijd de nieuwe hoofdstad Brasilia gebouwd. Als neutrale hoofdstad met als doel het Braziliaanse achterland economisch te gaan ontwikkelen.

plattegrond van het "vliegtuig" Brasilia

uitzicht vanaf de TV toren over de Eixo Monumental van Brasilia

even lekker uitrusten.... 

Brasilia is in stedenbouwkundig opzicht een huzaren stuk. Ontworpen onder leiding van Lucio Costa in de vorm van een vliegtuig. De “romp” is een brede boulevard, Eixo Monumental met langszij o.a. alle regeringsgebouwen keurig geordend. De “vleugels” Asa Norte en Asa Sul bestaan uit kwadranten van woonblokken, hotelblokken, business  districten en winkel centra keurig in hoogte aflopend naar de tip van de vleugel. Als ex aviateur is dit een “must see.” Een aantal gebouwen zijn ontworpen door de “grote” Braziliaanse architect Oscar Niemeyer, geïnspireerd door zijn mentor Le Corbusier. Het geheel is in vele opzichten controversieel, “You hate it or you love it”. Voor ons het laatste, soms denk je wel eens, laten we maar wat meer van die onder monumentale zorg bewaarde oude troep afbreken in de wereld, het is veelal inefficiënt, neemt veel ruimte in beslag en kost bergen aan onderhoudsgeld. Deze stad is volledig nieuw uit het niets ontwikkeld. Ligt op een 1200 m hoog centraal plateau in savanne gebied bijna in het centrum van het land op 15 graden zuiderbreedte. Het klimaat, het regent ongeveer 5 maanden per jaar regelmatig maar niet te veel, gevolgd door 7 maanden droogte met volledig strakblauwe hemel. Drie kleine rivieren vormen door stuwdammen meren die gebruikt worden als water buffer voor de droge tijd en als verkoeling element tijdens de warme periode. De indeling van de stad is zo logisch dat je vrijwel meteen weet in welk kwadrant voor welk doel je moet zijn. TOP! Op zondag krijgen we een privé rondleiding in het Engels door het Brasilia National Congres, het regering gebouw. Indrukwekkend hoe de medewerkster ons de federale staatsvorm onder gezag van een president uitlegt. De 26 deelstaten en het federaal hoofdstedelijk district Brasilia vormen samen de staat Brazilië. 

Brasilia National Congres

Brasilia National Congres binnen...

Cathedral of Brasilia binnen en van buiten

De grote steden, Sao Paulo en Rio de Janeiro laten we op onze route “rechts” liggen. Sao Paulo, de grootste stad van het hele Amerikaanse continent met meer dan 12 miljoen inwoners is weinig inspirerend.  Eens bezocht ik hier het graf van de bekende formule 1 coureur Ayrton Senna, verongelukt op 1 mei 1994 op Imola in Italië. Als je de grote begraafplaatsen in Zuid-Amerika ziet, voorzien van kolossale bouwwerken soms groter dan woonhuizen, dan vormt dit een verwachtingspatroon. De werkelijkheid is een klein scheef liggend gedenksteentje onder een boom in een grasveld op een hele grote begraafplaats. Dit is tekenend voor de indruk van deze stad. Het is carnavalstijd, niet dat je daar iets van merkt buiten een aantal steden waar het voor de commercie grootschalig wereld nieuws is en uitbundig wordt gevierd. Hierdoor is alles in en rond Rio de Janeiro bomvol,  de Corcovado met het Christusbeeld moet dan nog maar even wachten op ons bezoek.

onderweg

 het oude stadje Oure Preto 

Het wordt langzaam aan warmer en vochtiger als we verder noord rijden, na een paar weken zonder regen wordt het steeds meer bewolkt en valt er zo nu en dan een bui, soms een fikse onweersbui die alles in no time blank zet! We rijden de tropische regentijd tegemoet rond de evenaar. Onze lichamen passen zich hier rustig op aan. Camping plaatsen worden tankstations voor de overnachtingen. De grote zijn echt groot, uitgerust met voorzieningen als restaurants, douches en toiletten. Alles voor de vrachtwagen chauffeurs. We leven inmiddels als echte truckers, worden vroeg wakker tussen de uitbrakende dieseldampen van de voor vertrek lang opwarmende, stationair draaiende vrachtauto motoren. De camper krijgt veel aandacht, de chauffeurs rijden er speciaal voor om, hun mobieltjes maken zoveel foto’s, als we een dollar per klik krijgen zijn de reis kosten eruit maar helaas zover rijkt onze Portugese vocabulaire niet dat ze daar op in gaan.

gesnapt door het dakluik, weer een dollar!

Eten, in tegenstelling tot Argentinië, waar je veelal voor 9 uur ’s avonds geen keuken open vindt en hele families met kleine kinderen om 11 uur  nog eens aanschuiven, eet men hier rond het middaguur uitgebreid warm. We maken er vaak gebruik van deze prima buffet maaltijden met veel verse groenten en heel veel vlees meestal afgerekend op gewicht, ideaal voor ons Nederlanders. De omgeving veranderd van uiterst westers geordend naar een meer Zuid-Amerikaans relaxte wereld waar veel meer “niets” wordt gedaan, veel meer gezeten en gediscussieerd wordt. Het asfalt heeft meer gaten en is minder vlak. De verkeersborden langs de weg hebben soms een vreemde volgorde. Dit past meer in het beeld wat wij voor ogen hebben van Zuid-Amerika.

in half uur tijd van droog naar nat, met hele verradelijke zachte drijfzand plekken.....

Wereld voedsel productie en het milieu.

Vanuit het savanne gebied noord van de hoofdstad Brasilia komen we op een hoogvlakte. We rijden een enorm landbouwgebied binnen, het lijkt op onze Nederlandse Flevopolders maar dan in een veel grotere dimensie. Hier alleen soja en mais op schier oneindige oppervlakten met kaarsrechte wegen doorsneden. Vanuit het ene bedrijf kun je bij het heldere weer nauwelijks de buurman zien. In Nederland kennen we nauwelijks de soja plant. Soja is een peulvrucht, de plant is eenjarig en wordt zo’n 60 - 80 cm hoog. Theoretisch wordt deze geteeld voor de olie maar 60-65 % van de opbrengsten bestaat uit inkomsten van de sojameel, een eiwit rijk product gebruikt als veevoeder en verwerkt in heel veel voedsel producten.

We raken tijdens een lunch in gesprek met boerenzoon Jeferson, hij spreekt prima Duits, zijn voorouders zijn een eeuw geleden vanuit Duitsland naar het zuiden van Brazilië geëmigreerd. Hierna is zijn familie in 1986 naar dit nieuwe landbouwgebied verhuisd.  De bedrijven variëren van enkele duizenden hectares tot ongeveer 20-25.000 Ha. Ter vergelijking, drie van deze mega bedrijven vullen aan oppervlak Oostelijk Flevoland. In Nederland is 100 – 150 ha al een flink landbouwbedrijf. De bouwoppervlakten zijn nagenoeg netto en er wordt niet “beregend”. Alles draait om de soja. Het zaad teelt men zelf en de plant groeit als onkruid, ze hebben nauwelijks zorg nodig. Voor vruchtwisseling ter voorkoming van ziekten wordt eens per 3 jaar mais verbouwd. Dit zaad moet gekocht worden en de maisplant is veel kwetsbaarder dan de soja in dit klimaat, het rendement hiervan is dan ook lager dan van de soja. Mais wordt hier geoogst voor de mais korrels als consumptie, niet zoals in het zuiden waar men veel mais teelt voor veevoer net als wij in Nederland. Het gebied is pas sinds ongeveer 30 jaar ontgonnen en aan de noord kant is men nu nog steeds bezig savanne land bouwrijp te maken. De bedrijfsgrote van deze boer is 14.000 Ha. Vanwege de regentijd zaait men hier in november vlak na de eerste regen. Ze oogsten in mei, voor de droge periode, er valt dan 6 maanden lang geen spatje regen. Alle werkzaamheden worden in eigen beheer uitgevoerd met ongeveer 1 arbeidskracht per 1000 ha, in de oogsttijd aangevuld met seizoen krachten tot het dubbele aantal. Met 22 meter brede zaaimachines wordt in een kleine 3 weken tijd alles in 24 uur continudienst ingezaaid. Er wordt mechanisch tegen ziekten gespoten, behalve de mais, als deze te hoog is spuit men met het vliegtuig. De oogst is vaak nog korter. Met 10 combines wordt per etmaal 600-800 ha geoogst, ook in een 24 uurs continudienst. Met een eigen droog/opslag capaciteit van ruim 150% van de jaaropbrengst beschikken ze over een lange bewaar periode waarin ze kunnen leveren als de afzetprijs gunstig is. De opbrengsten, kleine 5.000 kg/ha soja en 6.000 kg/ha mais. De grootste silo’s, deels ondergronds hebben een opslag van 400.000 ton soja! Bedrijfsopvolging, zoals de grote van deze bedrijven vormt ook dit een groot (familie) probleem. Met een grondprijs volledig gebaseerd op opbrengst per ha, overschrijdt de bedrijfswaarde makkelijk de 200 milj. Euro voor deze mega bedrijven.

soja in volle groei

dit is soja dat geoogst kan worden

soja oogst 

De Mato Grosso, het landbouw gebied in het westen van Brazilië tegen de grens van Bolivia moet nog groter en imposanter zijn. Hier zijn ook vanuit Nederlandse een aantal boeren heen getrokken. Over een paar maanden rijden we hier doorheen. Wij zijn erg benieuwd.

Gezien vanuit het milieu oogpunt,  de ontbossing van savanne en tropisch regenwoud van Brazilië maar ook de Chaco in west Paraguay, dit voor de ongeremde soja behoefte van vooral Azië en Europa is omstreden . Door genetische manipulatie van het soja zaad is deze ongevoelig geworden voor het onkruid bestrijdingsmiddel glyfosaat (Roundup) , hierdoor zijn de opbrengsten ruim het dubbele van de op kleine schaal verbouwde soja in Nederland. De keerzijde van het gebruik van deze pesticiden zijn de belasting op het milieu. Wist je dat wij Nederlanders de grootste importeurs van soja voor de EU en op een na grootste van de wereld zijn. Een van de vier grote soja handelsbedrijven Bunge, is van oorsprong een Nederlands/Duitse onderneming. Het Nederlandse ABN-AMRO en de RABO bank zijn een van de grootste financiers in deze branche. Onze bio industrie en bijna de gehele veestapel leeft van de Braziliaanse soja. Jullie eieren, het biefstukje en heel veel producten van o.a. Unilever bevatten veelal bestanddelen van deze belangrijkste geteelde eiwitrijke grondstof. Veel vervoer ook in Europese landen hebben biodiesel als brandstof. Zonder bouwland uitbreiding boet je in op een van de belangrijkste onderdelen van de voedselketen, die misschien wel hard nodig is voor de almaar grotere behoefte aan voedsel door de ongebreidelde toename van de wereldbevolking en vooral voor de waarborg van een stabiele markt prijsvorming van soja in de wereld .

Het is maar door welke bril je het bekijkt en welke prioriteiten je stelt.

000

Oehoeboeroe, de wijze uil en vriend van Paulus de Boskabouter kwamen we ook nog tegen......-  Jean Dulieu -  (holenuil Brazilië)

000